گزارش سالانه‌ی وضعیت آزادی بیان، خبرنگاران، رسانهها و حق دسترسی به اطلاعات
بنیاد فهیم دشتی
پس از آن که در اگست 2021 طالبان در نتیجه‌ی فرار اشرف غنی، تمام قدرت حاکمه در افغانستان را به صورت یک جانبه تصرف کردند، همان گونه که توقع می رفت، آنان بدون توجه به توقعات مردم افغانستان و جامعهی بینالمللی، اقداماتی را به اجرا گذاشتند که با هیچ رسم و آیین سازگاری نداشته و فقط به اساس قرائت های فردی از دین و به اساس اصول جامعهی بدوی تدوین گردیده است. رفتار و عمل‌کردهای طالبان تمام عرصه‌های زندهگی در افغانستان را تحت تأثیر منفی و یک عقب‌گرد کلی قرار داد که از آن جمله وضعیت حقوق بشر و آزادی بیان، و به همین گونه دریافت و چرخش اطلاعات را به صورت اساسی صدمه زد.
رهبری بنیاد فهیم دشتی، به منظور مطالعه و بررسی دقیق و غیرجانبدارانهی وضعیت آزادی بیان، خبرنگاران، رسانه ها و حق دسترسی به اطلاعات، تصمیم گرفت تا هر سال گزارشی از وضعیت آزادی بیان، رسانهها، خبرنگاران و حق دسترسی به اطلاعات را به نشر سپرده، توجه جامعهی بینالمللی را نسبت به آن جلب کند. به همین منظور نخستین گزارش در این خصوص پس از مصاحبه و کسب معلومات از تعدادی از خبرنگاران فعال در افغانستان ترتیب گردیده که شامل آمار و ارقام خشونت علیه خبرنگاران، مشکلات زنان خبرنگار، توقف نشرات رسانه ها پس از اگست 2021، وضعیت حق دسترسی به اطلاعات، و سروی وضعیت آزادی بیان و امنیت خبرنگاران در افغانستان میگردد.
دریافت عمومی نشان میدهد که افغانستان پس از اگست 2021 از نظر رعایت موازین حقوق بشر و به ویژه حق آزادی بیان و آزادی رسانهها در یک وضعیت بحرانی و مشابه به شرایط دور اول حاکمیت طالبان (1996 – 2001) قرار گرفته است. تمام معیار های شامل در شاخصه‌های سنجش سطح آزادی بیان سیر نزولی داشته و هیچ یک از معیارها رعایت نمیگردد. با آن که به صورت ظاهری قانون رسانه های همهگانی نافذ پنداشته میشود، اما هیچ تضمین و اعتباری نسبت به رعایت آن وجود نداشته و اعمال فشار و تهدید توسط طالبان یگانه اصل موجود در این عرصه به حساب میآید.
در کنار نقض معیار های آزادی بیان، وضعیت امنیتی خبرنگاران نیز روز به روز بحرانی تر میشود. با آن که به دلیل کم شدن تعداد رسانه ها، کم شدن تعداد خبرنگاران، بازتاب نیافتن شکایات، عدم موجودیت مراجع درج شکایات و ترس و تهدید حاکم بر فضا، در تعداد وقایع درج شدهی خشونت نسبت به خبرنگاران از نظر کمی یک کاهش کاذب به میان آمده، اما کیفیت تهدید به مراتب بلندرفته و سبب نقض صریح و سازمانیافتهی آزادی بیان میگردد. به اساس گزارش کمیتهی مصئونیت خبرنگاران تنها در سال 1401 خورشیدی 158 مورد خشونت به شمول 18 مورد زخمی شدن و یک مورد قتل نسبت به خبرنگاران صورت گرفته است. موارد باقیمانده، شکنجه و زندانی شدن غیر قانونی را در بر میگیرد.
با توجه به این نکته که حق آزادی بیان و حق دسترسی به معلومات و اطلاعات از حقوق اساسی و ابتدایی افراد در هر جامعهی دموکراتیک است و با توجه به این امر که در تمام جوامع و به ویژه در شرایط بحران و جنگ، نقش رسانهها در ارایه‌ی معلومات دقیق و به موقع بسیار ارزنده و حیاتی پنداشته میشود؛ بنیاد تلاش اعظمی به خرج خواهد داد تا گزارش های مؤثق و دقیق از وضعیت آزادی بیان و وضعیت خبرنگاران و هم چنان وضعیت رسانه ها در افغانستان را به صورت منظم به نشر بسپارد.
جا دارد تا از همکاران ما در بنیاد فهیم دشتی آقای صدیقالله توحیدی، بانو خوش‌ناز محجوب، داکتر حمید هامی و کاوه آهنگر که در کار تهیهی گزارش سالانه همکاری همه جانبه کرده اند، اظهار سپاس و قدردانی شود.
با احترام
سیاره دشتی
رییس بنیاد فهیم دشتی
برای مطالعه یا دانلود متن کامل گزارش لطفاً روی لینک زیر کلیک کنید:
